Cele kształcenia wypływają z przyjętych i uznanych wartości i potrzeb. Stanowią one wytyczne i zadania dla procesu kształcenia, określają jego wymagania programowe oraz oczekiwane rezultaty. Pojęcie „cele kształcenia” W. Okoń określa jako „świadomie założone skutki jakie społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu kształcenia, zależą one zatem od charakteru społeczeństwa, od poziomu jego kultury i od poziomu całego systemu oświaty i wychowania w danym kraju. Za nadrzędne wartości wszystkich systemów społeczno – politycznych należy przyjąć dobro każdego człowieka, szczęście i wszechstronny rozwój oraz dobro całego społeczeństwa, jego harmonijny rozwój polityczny, ekonomiczny i kulturalny”.1 Cele kształcenia powinny być ukierunkowane przede wszystkim na wartości poparte tradycją dziedzictwa kulturowego.
Pojęcie „kształcenie” obejmuje przede wszystkim rozwój zdolności poznawczych, tj. myślenia, spostrzegania, uwagi, pamięci i wyobraźni. Należy jednak pamiętać o ścisłym związku procesu kształcenia z procesami nauczania i wychowania.
Celem wychowania resocjalizującego2 jest przekształcenie osobowości wychowanków, usunięcie stanu niedostosowania społecznego, będącego negatywną organizacją postaw wobec siebie samego, innych ludzi oraz zasad współżycia społecznego. W wychowaniu resocjalizującym chodzi o takie przekształcenie osobowości nieletnich oraz ich postaw, aby nie były one źródłem reakcji negatywnych i agresywnych wobec norm zabezpieczających funkcjonowanie systemów społecznych, istnienia oraz rozwoju społeczeństwa i kultury. Wychowanie resocjalizujące zmierza więc do przezwyciężenia negatywnego stosunku jednostki do zbioru norm wyznaczających jej określone obowiązki i uprawnienia, do wyeliminowania względnie trwałych, negatywnych ustosunkowań do oczekiwań społecznych. Zachowanie człowieka zależy od jego osobowości i od konkretnej sytuacji, w której podejmuje działanie. Skuteczna działalność resocjalizacyjna prowadzi do trwałego przekształcenia dyspozycji do zachowań na zgodne z obowiązującymi normami społecznymi, moralnymi i prawnymi. Wychowanie resocjalizacyjne nie może jednak zmierzać tylko do konformistycznego przystosowania społecznego, ale dążyć do kształtowania osobowości samodzielnych i twórczych na tyle ,na ile pozwalają na to posiadane przez osoby niedostosowane zdolności, warunkujące samodzielne, zgodne z normami, rozwiązywanie problemów.
Z pedagogicznego punktu widzenia resocjalizacja jest włączeniem do życia społecznego
Jednostek, które utraciły możliwość poprawnego współżycia z innymi w następstwie niekorzystnych zmian w ich osobowości. Celem kształcenia osób niedostosowanych jest przygotowanie ich do uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym oraz do pracy zgodnie z możliwościami i potrzebami kraju. Kształcenie powinno mieć w miarę możliwości charakter integracyjny tzn. maksymalnie włączać osoby niedostosowane do normalnego środowiska.
W związku z tym potrzebna jest ścisła współpraca różnych środowisk wychowawczych. Działania resocjalizacyjne w stosunku do młodzieży niedostosowanej społecznie, prowadzone są zarówno w środowisku otwartym, jak i w placówkach do tego celu powołanych.
Nadrzędnym celem kształcenia w procesie resocjalizacji jest przysposobienie osób niedostosowanych do pełnienia konstruktywnych ról społecznych i kształtowania postaw twórczych, opartych na akceptowanym społecznie systemie wartości, ukierunkowanych na poszanowanie godności własnej i drugiego człowieka. Z celów nadrzędnych[3] wynikają cele ogólne, takie jak:
•wszechstronny rozwój człowieka, możliwie najwyższy rozwój umysłowy, wychowanie moralno – społeczne, przygotowanie do pracy i udziału w życiu kulturalnym, pełny rozwój fizyczny, poprawa w nieprawidłowym funkcjonowaniu procesów biopsychospołecznych lub ich kompensacja, zapobieganie powstawaniu nowych zaburzeń lub ich pogłębianiu się.
Na podstawie tych celów formułowane są cele bardziej szczegółowe:
- rozwój uczniów w sferze intelektualnej – kształcenie aktywności poznawczej i świadomości wykorzystywania wiedzy w przyszłym życiu,
- dążenie do wszechstronnego rozwoju osobowości, motywowanie do pracy nad sobą,
- kształtowanie właściwych postaw moralnych, umiejętności dokonywania wyborów i hierarchizacji wartości etycznych, w świetle obowiązującego porządku prawnego,
- kształtowanie wrażliwości estetycznej, poszukiwanie prawdy, dobra i piękna,
- rozwój społeczny, przygotowanie do życia w społeczności szkolnej, lokalnej i w państwie demokratycznym,
- budzenie szacunku dla zdrowia, życia i środowiska naturalnego człowieka,
- rozbudzanie zainteresowań problemami współczesnego świata,
- przygotowanie do życia w rodzinie i spełniania w niej różnych ról,
- kształtowanie postawy patriotycznej,
- tworzenie właściwego klimatu szkoły, sprzyjającego współpracy i integracji całej społeczności szkolnej,
- wyrównywanie deficytów rozwojowych oraz stworzenie warunków psychicznego i poznawczego rozwoju,
- poprawienie funkcjonowania emocjonalnego i sprawności społecznej wychowanków,
- przygotowanie dzieci do podejmowania odpowiedzialności za własne postępowanie oraz nauczenie samodzielności w życiu i umiejętności współdziałania z innymi,
- przygotowanie dzieci do pełnienia ról społecznych i zadań.
Szkoła wypełnia w stosunku do dziecka trzy funkcje: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą. Funkcje te są różne, jednak w praktyce życia szkolnego nierozdzielne. Szkoła funkcjonuje w środowisku społecznym. Narastanie chaosu w sferze wartości przenika do życia szkolnego.
Dlatego bardzo ważna jest rola szkoły w realizowaniu zadań sformułowanych na podstawie celów kształcenia.
Fundamentem każdego wychowania resocjalizującego jest prawda, miłość, dobro, tolerancja, patriotyzm, pracowitość, szacunek dla rodziców, wychowanie do współodpowiedzialności oraz wychowanie zgodne z naturą ludzką.
Integracja procesu kształcenia i wychowania resocjalizacyjnego umożliwia całościowy rozwój młodego człowieka. Zróżnicowanie i przeplatanie się metod, pobudzanie uczniów nie tylko do aktywności umysłowej, ale i emocjonalnej, pociąga za sobą zmiany w różnych sferach ich osobowości. Złe nauczanie powoduje złe zachowanie. Zbytni pośpiech w realizacji programów nauczania uczy młodzież niedokładności, pozorowania pracy .Powierzchowne planowanie nauczania, mała atrakcyjność zajęć, brak konsekwencji w egzekwowaniu wymagań uczy lekceważenia swoich obowiązków.
BIBLIOGRAFIA:
1. Cz. Kupisiewicz „Dydaktyka ogólna” O.W Graf Punkt, Warszawa 2000
2. W. Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” W.A Żak, Warszawa 1998
3. E. Pasternak „Materiały z metodyki kształcenia upośledzonych w stopniu lekkim w szkole specjalnej” UMCS, Lublin 1994
4. Z. Sękowska „Wstęp do pedagogiki specjalnej” WSPS, Warszawa 1998.
Przypisy:
1 W. Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” W.A ŻAK Warszawa 1998, s.63 – 76
2 Z. Sękowska „Wstęp do pedagogiki specjalnej” WSPS Warszawa 1998, s. 75 – 76
3 E. Pasternak „Materiały z metodyki kształcenia upośledzonych w stopniu lekkim w szkole specjalnej” UMCS Lublin 1994, s. 24 – 35
